مورچه ها: کاوش در دنیای پیچیده و شگفت‌انگیز این حشرات کوچک
مورچه ها یکی از جذاب ترین موجودات دنیای حشرات به شمار می‌روند. این موجودات کوچک و سخت‌کوش در هر گوشه‌ای از زمین، از جنگل‌های سرسبز تا بیابان‌های خشک، یافت می‌شوند. اگر دوست دارید بیشتر درباره انواع مورچه‌ها، زندگی اجتماعی و رفتارهای شگفت‌انگیزشان بدانید، این مقاله برای شماست!😊
مورچه ها حشرات رایجی هستند که در بیشتر نقاط جهان یافت می‌شوند. این حشرات به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند، اما همه آنها ویژگی های مشابهی دارند. بدن مورچه ها از سه بخش اصلی تشکیل شده است: سر، شکم و قفسه سینه. همچنین همه مورچه ها شش پا و آنتن‌های خمیده دارند. پاها و شاخک های مورچه ها معمولاً از بدنشان بلندتر است. مورچه ها می توانند سیاه، قهوه‌ای یا قرمز باشند و اندازه آنها از 0.16 تا 1.27 سانتیمتر متغیر است. اگرچه بیشتر گونه های مورچه ها خطری برای انسان ها ندارند، اما در صورتی که به خانه شما حمله کنند، می‌توانند آزاردهنده شوند.
تا کنون بیش از 12,000 گونه مورچه به‌صورت علمی شناسایی و ثبت شده است. با این حال، پژوهشگران برآورد می‌کنند که تعداد واقعی گونه‌های مورچه در جهان می‌تواند به حدود 22,000 گونه برسد، زیرا بسیاری از آنها هنوز کشف و توصیف نشده‌اند.
جزئیات مورچه ها :
مورچه‌ها متعلق به خانواده Formicidae هستند.
این گونه‌ها در سراسر جهان، از مناطق گرمسیری گرفته تا بیابان‌ها، و حتی در جنگل‌های بارانی و مناطق سردسیری زندگی می‌کنند.
تنها قاره‌ای که مورچه‌ها در آن وجود ندارند، قطب جنوب است.
اندازه: از ۲ میلی‌متر تا ۲ سانتیمتر متغیر است. مورچه‌های کوچکتر مانند مورچه‌های فرعون به طور معمول حدود ۲ میلی‌متر طول دارند، در حالی که مورچه‌های نجار و مورچه‌های آتش‌زا می‌توانند بزرگ‌تر باشند.
رنگ: رنگ مورچه‌ها می‌تواند از سیاه تیره و قهوه‌ای تا قرمز روشن و زرد متغیر باشد.
شکل بدن: بدن مورچه‌ها به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: سر (شامل شاخک‌ها و چشم‌ها)، سینه (که به شش پا متصل است) و شکم (که شامل دستگاه تولید مثل و غدد زهر است). شاخک‌های مورچه‌ها معمولاً خمیده‌اند.
این تنوع عظیم گونه‌ای به مورچه‌ها کمک کرده است که تقریباً در هر زیستگاهی حضور داشته باشند و نقش‌های مهمی در اکوسیستم‌ها ایفا کنند، از کنترل آفات و تجزیه مواد آلی گرفته تا پراکندن بذر گیاهان.
رفتار مورچه ها
مورچه‌ها یکی از حشراتی هستند که در بیشتر منازل دیده می‌شوند. دلیل این امر، شامه قوی آن‌هاست که به آنها این امکان را می‌دهد که به راحتی به مواد غذایی دسترسی پیدا کنند. حتی خرده‌های نان روی فرش یا گوشه‌های خانه می‌تواند باعث تجمع این موجودات شود. مورچه‌ها حشرات بسیار اجتماعی هستند و به صورت دسته‌جمعی و با تعداد زیاد زندگی می‌کنند. شاید باورش سخت باشد، ولی مورچه‌ها می‌توانند در جمعیت‌های بیش از صدها هزار نفر زندگی کنند.
کلونی مورچه‌ها :
مورچه ماده بالدار که توانایی تولیدمثل دارد، با مورچه نر تولیدمثل‌کننده جفت‌گیری می‌کند. این جفت‌گیری می‌تواند در هنگام پرواز دسته‌جمعی (Swarming flight) یا روی زمین انجام شود. پس از جفت‌گیری، مورچه نر به‌سرعت از بین می‌رود. مورچه ماده سپس یک حفره (معمولاً در خاک) ایجاد یا به حفره‌ای موجود تطبیق می‌دهد و خود را در آن محصور می‌کند. اگر بال‌هایش هنوز به بدنش متصل باشد، آنها را جدا می‌کند و سپس شروع به تخم‌گذاری می‌کند.
لاروهای سفیدرنگ، کوچک و بدون پا (نوزادها) که از تخم بیرون می‌آیند، از ترشحات بزاقی مورچه ماده تغذیه می‌کنند. این ترشحات از سلول‌های چربی ذخیره‌شده در بدن او و تجزیه عضلات بال‌های بی‌استفاده‌اش به دست می‌آیند.
لاروها پس از چندین بار پوست‌اندازی، به شفیره‌های نرم و سفید تبدیل می‌شوند که شبیه به مورچه‌های بالغ اما بی‌حرکت هستند. لاروهای برخی گونه‌ها (مانند مورچه‌های نجار) پیش از تبدیل به شفیره، پیله‌هایی ابریشمی می‌تنند که به‌صورت کپسول‌های کاغذی سفید یا قهوه‌ای دیده می‌شود.
وقتی شفیره‌ها تمام تغییرات لازم را برای تبدیل به یک مورچه بالغ به پایان می‌رسانند، وارد مرحله بلوغ می‌شوند. مورچه‌های بالغ در کلونی یکی از سه نقش اصلی را بر عهده می‌گیرند:
1. کارگرها
2. مورچه‌های ماده تولیدمثل‌کننده(ملکه‌ها)
3. مورچه‌های نر تولیدمثل‌کننده
خصوصیات محل زندگی مورچه ها :
مورچه ها قادرند در انواع مختلف آب و هوا زندگی کنند، از مناطق خشک و گرم گرفته تا مناطق سرد و کوهستانی. این توانایی به آنها این امکان را می دهد که در شرایط مختلف محیطی به راحتی سازگار شوند. مورچه ها حشرات بسیار باهوشی هستند که می توانند لانه هایی بزرگ و پیچیده بسازند. این لانه ها معمولاً دارای شبکه هایی پیچیده از تونل ها و اتاقک ها هستند که برای زندگی و تغذیه آنها طراحی شده است.
برای مورچه ها، هیچ محدودیتی وجود ندارد که بخواهند در داخل منزل انسان ها زندگی کنند یا در فضای باز. آنها به راحتی می توانند در هر مکانی که مواد غذایی بیشتر و شرایط آب و هوایی ایمن تر فراهم باشد، کلونی تشکیل دهند. اگر منزل شما شرایط مناسبی برای زندگی مورچه ها داشته باشد، به راحتی می توانند وارد آن شده و در گوشه و کنار خانه به جستجوی غذا بپردازند. همچنین در صورتی که محیط بیرون برای آنها مناسب تر باشد، به راحتی می توانند در حیاط یا اطراف خانه مستقر شوند. این ویژگی مورچه ها را تبدیل به موجوداتی می کند که می توانند در هر شرایطی دوام بیاورند و کلونی های بزرگی بسازند.
نقش‌های مختلف در کلونی مورچه‌ها :
مورچه‌های نر:
مورچه‌های نر عمر کوتاهی دارند؛ آنها پس از جفت‌گیری به‌سرعت می‌میرند.
ملکه مورچه‌ها:
ملکه‌ها مورچه‌های ماده‌ای هستند که توانایی تولیدمثل دارند. آنها ابتدا جفت‌گیری کرده و اولین نسل از مورچه‌ها را به‌تنهایی پرورش می‌دهند. پس از آن، تخم‌گذاری را برای نسل‌های بعدی ادامه می‌دهند که باعث گسترش کلونی می‌شود. ملکه‌ها ممکن است سال‌ها عمر کنند.
کارگران:
کارگران، که همگی ماده هستند، وظایف متعددی بر عهده دارند: مراقبت از تخم‌ها، لاروها و شفیره‌ها جست‌وجوی غذا در بیرون از کلونی توسعه و دفاع از ساختار کلونی
گروه‌های تخصصی:
در برخی گونه‌ها، از میان کاست کارگر، گروه‌های ویژه‌ای مانند سربازان شکل می‌گیرند. این مورچه‌ها مسئولیت دفاع از کلونی را بر عهده دارند.
این تقسیم وظایف به کلونی اجازه می‌دهد تا با کارایی بیشتری به حیات خود ادامه دهد و در محیط‌های مختلف رشد کند.
چه نوع مورچه هایی در ایران زندگی می کنند؟
در ایران انواع مختلفی از مورچه‌ها زندگی می‌کنند که هرکدام ویژگی‌ها و رفتارهای خاص خود را دارند. برخی از رایج‌ترین نوع مورچه‌ها در ایران عبارتند از:
مورچه سیاه (Lasius niger):
این نوع مورچه معمولاً در مناطق مختلف ایران دیده می‌شود و بیشتر در داخل خانه‌ها و حیاط‌ها یافت می‌شود. مورچه‌های سیاه به راحتی به منابع غذایی دسترسی پیدا می‌کنند و به طور معمول به صورت کلونی‌های بزرگ زندگی می‌کنند.
مورچه قرمز (Myrmica rubra):
این نوع مورچه‌ها رنگ قرمز دارند و بیشتر در مناطق خشک و گرم زندگی می‌کنند. مورچه‌های قرمز به ویژه در مناطق جنوبی ایران دیده می‌شوند و به عنوان آفات در برخی از مناطق شناخته می‌شوند.
مورچه‌های آتش‌زا (Solenopsis invicta):
این نوع مورچه‌ها که به مورچه‌های آتش‌زا معروفند، در مناطق گرم و خشک ایران یافت می‌شوند. نیش این مورچه‌ها بسیار دردناک است و به همین دلیل به عنوان آفات خطرناک شناخته می‌شوند.
مورچه‌های زنبوری (Polyergus rufescens):
این نوع مورچه‌ها به صورت برده‌دار زندگی می‌کنند و مورچه‌های دیگر را به اسارت می‌گیرند تا از آنها برای انجام کارهای مختلف استفاده کنند. این نوع مورچه‌ها در مناطق مختلف ایران قابل مشاهده هستند.
مورچه کارگر (Formica rufa):
این نوع مورچه‌ها در مناطق کوهستانی و سردسیر ایران بیشتر مشاهده می‌شوند. مورچه‌های کارگر به دلیل توانایی‌هایشان در جابجایی مواد غذایی و ساخت لانه‌های بزرگ، شناخته شده هستند.
انواع دیگر مورچه ها :
در حالی که گونه های ذکر شده در بالا رایج ترین انواع مورچه ها هستند، چند گونه دیگر وجود دارد که ممکن است در اطراف خانه خود پیدا کنید، از جمله:
- مورچه های آکروباتAcrobat ants
- مورچه های صحراییField ants
- مورچه های فرعونیPharaoh ants
- مورچه های دیوانهCrazy ants
- مورچه های برداشتHarvester ants
مورچه ها به قدری کوچک هستند که اگر آنها را در خانه خود پیدا کنید تشخیص اینکه با کدام گونه سر و کار دارید دشوار است. به همین دلیل مهم است که با یک متخصص تماس بگیرید تا به حل مشکل شما کمک کند. متخصصان شرکت سمپاشی پاکیا می توانند به سرعت تشخیص دهند کدام گونه مورچه در خانه خود دارید و بهترین درمان را برای آن گونه خاص تعیین می کنند.
مورچه هایی که گاز می گیرند یا نیش می زنند :
مورچه آکروبات
Acrobat Ant
مورچه ارتش
Army Ant
مورچه نجار
Carpenter Ants
مورچه قاتل گاو
Cow Killer Ant
مورچه دراز ترکه مکزیکی
Elongate Mexican Twig Ant
مورچه کارگر
Formica rufa
مورچه آتش زا
Solenopsis invicta
مورچه برداشت
Harvester ants
مورچه صحرایی
Field ants
مورچه فرعون
Pharaoh ants
مورچه سیاه
Harvester ants
مورچه قرمز
Myrmica rubra
مورچه زنبوری
Polyergus rufescens
مورچه هایی که گاز نمی گیرند و نیش نمی زنند:
مورچه تپه آلگنی
Allegheny Mound Ant
مورچه آرژانتینی
Argentine Ant
مورچه سر بزرگ
Bigheaded Ant
مورچه سیترونلا
Citronella Ant
مورچه دیوانه
Crazy Ant
علائم هجوم مورچه ها:
مورچه ها می توانند به سرعت و بی سر و صدا به خانه شما حمله کنند. بیشتر مورچه ها فقط یک مشکل مزاحم هستند، اما اگر به انبار شما راه پیدا کنند، می توانند وارد ظروف غذای باز شوند و هر چیزی را که پیدا کنند ببلعند. مورچه ها دنباله های فرمونی را برای همتایان خود به جا می گذارند و آنها را به سمت غذا و آب هدایت می کنند. این بدان معناست که اگر یک مورچه راه خود را به سمت غذای شما پیدا کند، تعداد بیشتری از مورچه ها به دنبال آن خواهند آمد.
مورچه ها چه آسیب هایی می توانند ایجاد کنند؟
مورچه‌ها بسته به گونه و تعدادشان می‌توانند آسیب‌ها و مشکلات مختلفی ایجاد کنند. در ادامه برخی از این آسیب‌ها آورده شده است:
1. آسیب‌های ساختمانی
مورچه‌های نجار (Carpenter Ants): این مورچه‌ها به جای خوردن چوب، در آن تونل ایجاد می‌کنند تا لانه‌سازی کنند. این امر می‌تواند به مرور زمان باعث ضعف ساختاری در چوب‌های ساختمان شود. انباشت خاک اره و دیدن تونل‌های خالی نشانه حضور آن‌هاست.
2. آلودگی مواد غذایی
مورچه‌های خانگی به دنبال مواد غذایی شیرین یا پروتئینی هستند. ورود آنها به آشپزخانه می‌تواند مواد غذایی را آلوده کرده و مشکلات بهداشتی ایجاد کند.
3. نیش و گزش
برخی از مورچه‌ها مانند مورچه‌های آتشین (Fire Ants) می‌توانند نیش بزنند که این نیش‌ها گاهی دردناک یا آلرژی‌زا هستند و ممکن است منجر به واکنش‌های شدید در افراد حساس شود.
4.آسیب به وسایل برقی
مورچه‌های دیوانه (Crazy Ants) به طور خاص علاقه دارند به وسایل برقی و تجهیزات وارد شوند و می‌توانند باعث اختلال در عملکرد آنها یا حتی ایجاد اتصال کوتاه شوند.
5. اختلال در باغ و فضای سبز
برخی گونه‌ها با ایجاد لانه‌های بزرگ می‌توانند ساختار خاک را مختل کنند، ریشه گیاهان را آسیب بزنند یا به گیاهان باغی و درختان حمله کنند.
6. گسترش حشرات دیگر
مورچه‌ها گاهی از شیره گیاهانی که به علت حمله شته‌ها تولید می‌شود، تغذیه می‌کنند. به این ترتیب، به طور غیرمستقیم موجب افزایش تعداد شته‌ها و دیگر آفات گیاهی می‌شوند.
خلاصه
مورچه‌ها حشرات اجتماعی هستند. مورچه‌ها سه گروه اصلی دارند: تولیدمثل‌کنندگان ماده، تولیدمثل‌کنندگان نر و کارگران ماده. هر گروه وظایف و رفتارهای مختلفی دارد.
مورچه‌ها به‌عنوان حشرات اجتماعی در مستعمره‌ها زندگی می‌کنند. یک ماده پس از بارور شدن توسط نرها، مستعمره را شروع می‌کند. بیشتر فرزندان این ماده (که اغلب ملکه نامیده می‌شود) نیز ماده هستند و وظایف مختلف مستعمره را انجام می‌دهند، مانند جمع‌آوری غذا و پرورش جوانان (لاروها و شفیره‌ها).
بسیاری از مورچه‌ها از حشرات گیاه‌خواری که شیره گیاهان را می‌مکند و مایعی به نام عسل‌دوغ تولید می‌کنند، مراقبت می‌کنند و این مایع را می‌خورند. بسیاری از گونه‌ها رژیم غذایی گسترده‌تری دارند و از حشرات دیگر، قندها و چربی‌ها تغذیه می‌کنند؛ عادات آنها ممکن است با تغییر فصل تغییر کند.
بیشتر مورچه‌ها مستعمره‌هایی زیرزمینی دارند و وارد ساختمان‌ها نمی‌شوند، اما برخی می‌توانند خارج از خانه زندگی کنند یا مستعمره‌های خود را در داخل ساختمان‌ها تأسیس کنند. یک گونه به‌نام مورچه فرعون تقریباً به‌طور انحصاری در داخل ساختمان‌ها زندگی می‌کند.
شناخت رفتار گونه‌های رایج مورچه‌ها به تصمیم‌گیری در مورد اقدامات کنترلی لازم برای مهار مورچه‌های آفت کمک می‌کند. سمپاشی مورچه یکی از خدمات شرکت پاکیا می باشد که در وهله اول به شناسایی نوع مورچه و سپس اقدامات لازم جهت نابودی می پردازند.
منابع:
General Pest Management
A Guide for Commercial Applicators
